PITANJE:
Narodni poslanik Spomenka Stevanović, Klub poslanika DEMOS, postavila je na Devetnaestoj sjednici, održanoj 24. novembra 2021. godine
POSLANIČKO PITANJE
MINISTARSTVU ZA PROSTORNO UREĐENJE, GRAĐEVINARSTVO I EKOLOGIJU
Ove jeseni smo imali ogromnu količinu kišnih padavina u kratkom vremenskom roku što je izazvalo poplave u određenim lokalnim zajednicama.
U dijelu javnosti vlada mišljenje da se određene negativne pojave, kao što su postojanje minihidroelektrana, nekontrolisana sječa šuma, nekontrolisano odlaganje otpada i tako dalje, da su te pojave izazvale da proizvedena šteta bude veća nego što je morala biti.
Interesuje me Vaše mišljenje i Vaš stav po tom pitanje i pitanje:
Da li će i Vaše Ministarstvo i naravno i druga ministarstva, pored postojećih mjera, u narednom periodu raditi na proširenju i konkretizaciji mjera zaštite, a sve u cilju da u narednom periodu ove prirodne nepogode, kojih će biti sigurno sve više, dočekamo što spremniji i sa što manje štetnim posljedicama?
ODGOVOR:
Broj: 15.04-011-353/21
Datum: 10.12.2021. godine
NARODNA SKUPŠTINA
REPUBLIKE SRPSKE
Predmet: Odgovor na poslaničko pitanje
Narodni poslanik Spomenka Stevanović, Klub poslanika DEMOS, postavila je na Devetnaestoj sjednici Narodne skupštine Republike Srpske, održanoj 24. novembra 2021. godine, Ministarstvu za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske sljedeće poslaničko pitanje:
„Ove jeseni smo imali ogromnu količinu kišnih padavina u kratkom vremenskom periodu, što je izazvalo poplave u određenim lokalnim zajednicama. U dijelu javnosti vlada mišljenje da se određene negativne pojave , kao što su postojanje mini hidroelektrana, nekontrolisana sječa šuma, nekontrolisano odlaganje otpada i sl. i da su te pojave izazvale da proizvedena šteta bude veća nego što je morala biti.
Da li će i Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju i druga ministarstva, pored postojećih mjera, u narednom periodu raditi na proširenju i konkretizaciji mjera zaštite, a sve u cilju da u narednom periodu ove prirodne nepogode, kojih će biti sigurno sve više, dočekamo što spremniji i sa što manje štetnim posljedicama?“
U skladu sa članom 80. Poslovnika o radu Vlade Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 123/18), kao i čl. 244. i 245. Poslovnika Narodne skupštine Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 66/20), dajemo sljedeći:
O D G O V O R
Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske (u daljem tekstu: Ministarstvo), u skladu sa odredbama čl. 79. Zakona o republičkoj upravi („Službeni glasnik Repbulike Srpske“ broj 115/18), obavlja upravne i stručne poslove vezane za integralno planiranje i uređenje prostora, primjenu Prostornog plana Republike Srpske, upravni nadzor nad građenjem, zaštitu životne sredine, istraživanje, planiranje i upravljanje kroz mjere zaštite životne sredine, praćenje klimatskih promjena, zaštitu dobara od opšteg interesa, prirodne resurse, učešće u izradi i realizaciji programskih akata na međunarodnom i domaćem nivou u oblasti zaštite životne sredine.
U pogledu praćenja klimatskih promjena, aktivnosti Ministarstva intenzivno se sprovode od decembra 2000. godine, kada je Bosna i Hercegovina zvanično pristupila Okvirnoj konvenciji Ujedinjenih nacija o klimatskim promjenama - UNFCCC (u daljem tekstu: Konvencija). U skladu sa Zaključkom Vlade Republike Srpske broj: 02/1-020-1273/00, Ministarstvo je imenovano kao kontakt institucija (Focal point) u ime Bosne i Hercegovine prema Konvenciji. U skladu sa obavezama koje proističu iz ovog međunarodnog sporazuma i pratećih protokola kojima je Bosna i Hercegovina pristupila; Kjoto protokola, ratifikovanog 16. aprila 2007.godine i Pariskog sporazuma ratifikovanog 9. februara 2017. Ministarstvo kao Focal point, između ostalog aktivno učestvuje u pripremi i usvajanju izvještaja, strateških dokumenata i akcionih planova u oblasti klimatskih promjena od strane Vlade Republike Srpske i od strane Sekretarijata Konvencije, kao i praćenju njihovog sprovođenja.
U pogledu trenutnog stanja u oblasti klimatskih promjena, najnoviji podaci ukazuju da su najznačajnije promjene klime na teritoriji Republike Srpske i Bosne i Hercegovine determinisane u južnom, sjevernom i sjeverozapadnom dijelu zemlje. Najveće promjene manifestovane su kroz povećanje intenziteta i učestalosti ekstremnih klimatskih događaja (poplava, suša, olujnih vjetrova, dana s pojavom grada, dugotrajnih toplotnih talasa, ekstremnih temperatura itd). Tokom posljednje dvije decenije tokom u vremenskom intervalu od svake godine dogodi se neki od navedenih ekstrema, a na nekim mjestima se desi i nekoliko različitih ekstremnih događaja. Dosadašnja istraživanja pokazala su i sve veću varijabilnost klimata u svim godišnjim dobima na teritoriji Bosne i Hercegovine. Brze i intenzivne promjene dešavaju se u kratkim vremenskim periodima, iz ekstremno hladnih u tople vremenske prilike, ili iz perioda ekstremno obimnih padavina u sušne periode. U periodu 1961-2018. godina bilježi se stagnacija ili neznatan porast ukupne količine padavina, na cjelokupnom prostoru Bosne i Hercegovine. Iako se količina godišnjih padavina nije značajno promijenila, u velikoj mjeri je poremećena njihova godišnja raspodjela. Tako je broj dana u godini tokom kojih su zabilježene kišne padavine smanjen, ali je istovremeno povećan broj dana tokom kojih su zabilježene intenzivne kišne padavine. Zbog povećanog intenziteta padavina i njegove veće promjenjivosti, kao i zbog povećanog udjela jakih kiša u ukupnoj raspodjeli padavina, povećan je rizik od poplava, naročito u centralnom i sjevernom dijelu zemlje gdje su, kao što je poznato tokom maja 2014. zabilježene katastrofalne poplave. Istovremeno, zbog porasta temperatura, smanjena je ukupna vlažnost zemljišta, što dovodi do potencijalno rastuće učestalosti i magnituda suše.
Prema klimatološkim prognostičkim modelima predviđa se da će se količina padavina smanjiti za 10% u zapadnim dijelovima zemlje, a da će se povećati za 5% na istoku. Očekuje se da će godišnja doba jeseni i zime imati najveće smanjenje u količini padavina. Pojava intenzivnijih padavina će pogoršati probleme poplava u gradovima. Uzroci su vezani prije svega za neodržavanje, pa i za nedovoljni kapacitet odvodnje, kad sistem kanalizacije ne može da primi veliku količinu vode u kratkom vremenu (primjer: Banja Luka 29.08.2000. godine, za pola sata palo je 102 l/m2 kiše). Međutim, zbog stalnog povećanja vrijednosti urbane infrastrukture i imovine građana, rastu i štete, odnosno raste ranjivost uporedo s rastom broja stanovnika u gradovima i riječnim dolinama, pa raste i potreba za njihovom zaštitom u budućnosti.
Sječa šume i prenamjena zemljišta bez hidrotehničkog uređenja potencijalnih vododerinaimaju za rezultat povećanu pojavubujica koje izazivaju velike štete u vrlo kratkom vremenu, često u urbanim područjima i na saobraćajnicama. U velikoj mjeri je poremećena njihova godišnja raspodjela. Najnovija istraživanja pokazuju da tendencije povećanja obima sječa u posljednjih 10 godina ne prate istim intenzitetom povećanje površine pod šumama, što se može okarakterisati kao negativan efekat u pravcu smanjenja emisije gasova sa efektom staklene bašte.
Na prijedlog Ministarstva, i uz saglasnost svih nadležnih institucija iz Republike Srpske, Vlada Republike Srpske je u dosadašnjem periodu donijela akte o prihvatanju sljedećih dokumenata i izvještaja u oblasti klimatskih promjena, koji su zvanično prihvaćeni i od strane Sekretarijata Konvencije:
- tri izvještaja BiH prema Konvenciji: Prvi (Zaključak broj: 04/1-012-2-79/10 od 28.01.2010.), Drugi (Zaključak broj: 04/1-012-2-1499/13 od 03.07.2013.), i Treći izvještaj (Zaključak broj: 04/1-012-2-539/17 od 02.03. 2017.).
- Strategiju prilagođavanja na klimatske promjene i niskoemisionog razvoja Bosne i Hercegovine, izrađenu uz Drugi izvještaj prema Konvenciji (Zaključak broj: 04/1-012-2-1498/13 od 03.07.2013.)
- dva dvogodišnja ažurirana izvještaja o emisijama gasova sa efektom staklene bašte: Prvi (FBUR), usvojen zaključkom broj: 04/1-012-2-2469/14 od 29.10.2014. i Drugi (SBUR), usvojen paralelno sa Trećim izvještajem prema Konvenciji, Zaključkom broj 04/1-012-2-539/17 od 02.03. 2017.
- Utvrđeni doprinosi BiH za smanjenje emisija gasova sa efektom staklene bašte, koji se u skladu sa odredbama Pariskog sporazuma ažuriraju na period od 5 godina: Prvi Utvrđeni doprinos (Intended Nationally Determined Contribution-INDC), za period 2015-2020, usvojen Zaključkom broj: 04/1-012-2-1474/15 od 2.7.2015. i Drugi utvrđeni doprinos (NDC), usvojen Zaključkom broj 04/1-012-2-3211/20 od 12.11.2020.
Svi navedeni dokumenti predstavljaju značajan strateški okvir za održivi razvoj u Republici Srspkoj i Bosni i Hercegovini i služe kao bitna poveznicaizmeđu pitanja zaštite životne sredine i klimatskih promjena, kao i ključnih pitanja društveno- ekonomskog razvoja.U ovim dokumentima sadržani su verifikovani podaci o emisijama gasova sa efektom staklene bašte za period 1990-2018 godina, kao i osnovni meteorološki podaci za koje postojekontinuirana mjerenja, neophodni za izradu klimatskih modela.
U toku 2021. godine izrađeni su i finalni nacrti Četvrtog izvještaja BiH prema Konvenciji, Trećeg ažuriranog dvogodišnjeg izvještaja o emisijama gasova sa efektom staklene bašte, i Strategije prilagođavanja na klimatske promjene i niskoemisionog razvoja Bosne i Hercegovine za period 2020-2030 godina, kao novog ažuriranog strateškog dokumenta koji se zasniva na rezultatima prethodne Strategije, usklađenog sa novim strateškim dokumentima i propisima iz oblasti energetike i zaštite životne sredine. Strategija je uslađena sa Utvrđenim doprinosom BiH za smanjenje emisija gasova sa efektom staklene bašte za razdoblje 2020-2030.godina (NDC), Strategijom aproksimacije propisa u oblasti zaštite životne sredine u BiH sa pravnom tekovinom EU, kao i novim propisima u oblasti energetike i zaštite životne sredine. Kroz konsultativne postupke identifikonvano da su vodoprivreda i poljoprivreda prioritetni sektori u oblasti prilagođavanja na klimatske promjene koji, u manjoj ili većoj mjeri, utiču na ostale sektore. U komponenti niskoemisionog razvoja, identifikovani su prioritetni sektori: proizvodnja energije, zgradarstvo, upravljanje otpadom i saobraćaj.
U okviru projekta: „Unapređenje procesa izrade plana prilagođavanja BiH na klimatske promjene radi srednjoročnog planiranja investicija u klimatski osjetljive sektore u Bosni i Hercegovini“, izrađen je i prijedlog Plana prilagođavanja na klimatske promjene u BiH (NAP). Slijedeći smjernice i uputstva Konvencije (UNFCCC), u izradi ovog Plana je izvršena procjena ranjivosti i rizika u odnosu na uočene klimatske promjene i klimatske ekstreme i definisane su moguće opcije adaptacije, posebno mjere koje se odnose na kratkoročne (2020–2023), srednjoročne (2023–2027) i dugoročne potrebe i prioritete (2025–2030). Donošenjem Plana adaptacije na klimantske promjene BiH unaprijediće se postojeće izvještavanje u vezi sa formulisanjeim i sprovođenjem mjera adaptacije i protoka informacija, kao i integracija procesa prilagođavanja na klimatske promjene u relevantne društvene i ekonomske aktivnosti.
U toku je izrada Strategije i akcionog plana za zaštitu životne sredine (ESAP), koji obuhvata ukupno 7 oblasti, uključujućči vazduh, klimu i energiju, biodiverzitet, upravljanje otpadom, održivo upravljanje otpadom, te hemijsku sigurnost i buku.
U okviru aktivnosti na primjeni Direktive EU o procjeni i upravljanju poplavnim rizicima, u BiH su pripremljeni ili je u toku priprema više važnih dokumenata koji su osnova za procjenu stvarne ili potencijalne štete i izradu Planova upravljanja rizicima od poplava: urađene su Preliminarne procjene rizika od poplava i izrađene su Mape opasnosti i rizika od poplava, prema usvojenoj jedinstvenoj metodologiji za BiH. Kroz više projekata radi se na uspostavljanju sistema za hidrološko prognoziranje poplava i rano upozoravanje (projekat Savske komisije i dr). U toku je IPA projekat izrade Plana upravljanja poplavnim rizikom u BiH (entitetima i BD), kroz koji će biti identifikovana prioritetna područja za zaštitu od poplava u planskom ciklusu (do 2030. godine).
U okviru Plana adaptacije na klimatske promjene(NAP), posebno su analizirani faktori ranjivosti na klimatske promjene s obzirom na neujednačenu gustinu naseljenosti stanovništva u Republici Sprskoj i BiH, i porasta ukupnog broja objekata koji se štite. Zbog toga odbrana od poplava ne može više obavljati uspješno samo pasivnim mjerama (u koje spada izgradnja nasipa). Iskustvo je pokazalo da postojeće mjere pasivne zaštite povećavaju rizik nizvodno, što ukazuje na potrebu za orjentaciju na aktivne mjere, s obezbjeđenjem područja za višenamjenske akumulacije ili retenzije. Svrha izgradnje ovih akumulacija za višenamjensko korišćenje je dobijanje energije iz obnovljivog izvora, preraspodjela velikih i malih voda – zaštita od poplava, navodnjavanje, a pored dobijanja hidroenergija, obezbjeđuje se i zaštita kvaliteta voda u malovodnim periodima.
Što se tiče negativnog uticaja mini hidroelektrana (MHE) prilikom ekstremnih događaja, prvenstveno poplava i izlijevanja rijeka i vodotoka usljed ekstremno visokih količina padavina, na području Republike Srpske nisu vršena detaljnija istraživanja. U opštem smislu, poznati su potencijalni negativni uticaji malih hidroelektrana na životnu sredinu prilikom njihove izgradnje i tokom rada. U skladu sa smjernicama evropskog udruženja malih hidroelektrana (ESHA, 2009), u zavisnosti od tehničkih karakteristika, odnosno tipa hidroelektrane (akumulaciona, protočna- derivaciona, reverzibilna), ovi uticaji se ispoljavaju u vidu promjene hidrološkog režima riječnog toka, prekida riječnog kontinuiteta, morfoloških promjena riječnog toka, fragmentaciju i degradaciju staništa pojedinih vrsta i onemogućavanje migracija riba. S obzirom na to da su na našim prostorima najčešće zastupljene MHE protočno-derivacionog tipa, gdje se turbina (mašinska kuća) nalazi na lokaciji izmještenoj od vodotoka ili akumulacije, a voda se vještačkim kanalom dovodi do turbine i nakon prolaska kroz turbinu vraća u vodotok, negativni uticaji na životnu sredinu ogleda se na dio rijeke između vodozahvata i ispusta, gdje su kao posljedica preusmjeravanja dijela vode neizbježni smanjeni protoci (ekološki prihvatljiv protok) u prirodnom koritu rijeke, a u slučaju da se radi o tipu derivacione elektrane sa branom, mogući su negativni uticaji na migracije riba i protok sedimenata.
Prilog:
- Jedan primjerak latiničan,
- dva primjerka ćirilična
- CD (WORD 2003)
MINISTAR
Srebrenka Golić