Narodni poslanik Mirsad Duratović Ministarstvu prosvjete i kulture, između dvije sjednice NS RS

PITANJE:

Narodni poslanik Mirsad Duratović, Poslanička grupa Pokret za državu, postavio je između dvije sjednice, 29. januara 2025. godine

POSLANIČKO PITANJE

MINISTARSTVU PROSVJETE I KULTURE

                Učenici bošnjačke nacionalnosti koji pohađaju osnovnu školu u Republici Srpskoj, na početku svog obrazovanja, ne poznaju ćiriličko pismo i isto počinju učiti tek u trećem razredu osnovne škole. Svi udžbenici za učenike od prvog do četvrtog razreda osnovne škole, osim udžbenika iz nacionalne grupe predmeta, su štampani ćiriličkim pismom. Samim tim ovi učenici od prvog do četvrtog razreda osnovne škole nemaju mogućnost da prate nastavu iz većine predmeta: matematika, govor, izražavanje stvaranje, moja okolina, likovna kultura, digitalni svijet, muzička kultura, priroda i društvo i nisu u mogućnosti da razumiju i urade zadatke u radnim sveskama iz svih navedenih predmeta.

Na ovaj način djeca bošnjačke nacionalnosti nemaju jednak pristup, prava i mogućnosti da učestvuju u osnovnom vaspitanju i povređeno im je pravo na školovanje pod jednakim uslovima kao i drugoj djeci koja poznaju ćiriličko pismo od početka školovanja.

Okvirni zakon o osnovnom i srednjem obrazovanju u Bosni i Hercegovini („Sl. glasnik BiH“, br. 18/2023 i 88/2007) u članu 3. stav e) propisao je da je jedan od opštih ciljeva obrazovanja i „obezbjeđenje jednakih mogućnosti za obrazovanje i mogućnost izbora na svim nivoima obrazovanja, bez obzira na pol, rasu, nacionalnu pripadnost ...“. U članu 4. istog zakona navedeno je da svako dijete ima jednako pravo pristupa i jednake mogućnosti učešća u odgovarajućem obrazovanju, bez diskriminacije na bilo kojoj osnovi. Jednak pristup i jednake mogućnosti podrazumijevaju obezbjeđenje jednakih uslova i prilika za sve, za početak i nastavak daljeg obrazovanja.

Zakon o osnovnom obrazovanju i vaspitanju Republike Srpske („Sl. glasnik Republike Srpske“, broj 63/22) u članu 6. je propisao da svako dijete ima jednaka prava i jednake mogućnosti u osnovnom vaspitanju i obrazovanju bez diskriminacije po bilo kom osnovu, a da to podrazumijeva obezbjeđivanje jednakih uslova za svu djecu pri upisu i tokom osnovnog vaspitanja i obrazovanja.

Takođe, u istom zakonu u članu 8. propisano je da su Republika i jedinice lokalne samouprave zajedno sa školom odgovorne za nesmetan pristup i učešće učenika u vaspitno-obrazovnom procesu i zabranjena je svaka vrsta zanemarivanja djece, a u članu 9. da se nastava u osnovnom vaspitanju i obrazovanju izvodi se na službenim jezicima konstitutivnih naroda, uz korišćenje oba pisma – ćirilice i latinice.

Ustav Republike Srpske u članu 38. navodi da „svako ima pravo na školovanje pod jednakim uslovima“.

Kada i na koji način planirate omogućiti djeci bošnjačke nacionalnosti od prvog do četvrtog razreda osnovne škole koja ne poznaju ćirilično pismo praćenje nastave i školovanje pod jednakim uslovima kao i djeci koja poznaju ćiriličko pismo?

ODGOVOR:

Broj: 07.041/011-14/25

Datum: 20.02.2025. godine

NARODNA SKUPŠTINA

REPUBLIKE SRPSKE

PREDMET: Odgovor na poslaničko pitanje, dostavlja se

Narodni poslanik Mirsad Duratović, Poslanička grupa Pokret za državu, između dvije sjednice Narodne skupštine Republike Srpske, dana 29. januara 2025. godine, postavio je sljedeće poslaničko pitanje:

„Učenici bošnjačke nacionalnosti koji pohađaju osnovnu školu u Republici Srpskoj, na početku svog obrazovanja, ne poznaju ćiriličko pismo i isto počinju učiti tek u trećem razredu osnovne škole. Svi udžbenici za učenike od prvog do četvrtog razreda osnovne škole, osim udžbenika iz nacionalne grupe predmeta, su štampani ćiriličkim pismom. Samim tim ovi učenici od prvog do četvrtog razreda osnovne škole nemaju mogućnost da prate nastavu iz većine predmeta: matematika, govor, izražavanje, stvaranje, moja okolina, likovna kultura, digitalni svijet, muzička kultura, priroda i društvo i nisu u mogućnosti da razumiju i urade zadatke u radnim sveskama iz svih navedenih predmeta.

Na ovaj način djeca bošnjačke nacionalnosti nemaju jednak pristup, prava i mogućnosti da učestvuju u osnovnom vaspitanju i povređeno im je pravo na školovanje pod jednakim uslovima kao i drugoj djeci koja poznaju ćiriličko pismo od početka školovanja.

Okvirni zakon o osnovnom i srednjem obrazovanju u Bosni i Hercegovini („Sl. glasnik BiH, br. 18/2023 i 88/2007) u članu 3. stav e) propisao je da je jedan od opštih ciljeva obrazovanja i „obezbjeđenje jednakih mogućnosti za obrazovanje i mogućnost izbora na svim nivoima obrazovanja, bez obzira na pol, rasu, nacionalnu pripadnost...“. U članu 4. istog zakona navedeno je da svako dijete ima jednako pravo pristupa i jednake mogućnosti učešća u odgovarajućem obrazovanju, bez diskriminacije na bilo kojoj osnovi. Jednak pristup i jednake mogućnosti podrazumijevaju obezbjeđenje jednakih uslova i prilika za sve, za početak i nastavak daljeg obrazovanja.

Zakon o osnovnom obrazovanju i vaspitanju Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" broj 63/22) u članu 6. je propisao da svako dijete ima jednaka prava i jednake mogućnosti u osnovnom vaspitanju i obrazovanju bez diskriminacije po bilo kom osnovu, a da to podrazumijeva obezbjeđivanje jednakih uslova za svu djecu pri upisu i tokom osnovnog vaspitanja i obrazovanja.

Takođe, u istom zakonu u članu 8. propisano je da su Republika i jedinice lokalne samouprave zajedno sa školom odgovorne za nesmetan pristup i učešće učenika u vaspitno-obrazovnom procesu i zabranjena je svaka vrsta zanemarivanja djece, a u članu 9. da se nastava u osnovnom vaspitanju i obrazovanju izvodi na službenim jezicima konstitutivnih naroda, uz korišćenje oba pisma – ćirilice i latinice.

Ustav Republike Srpske u članu 38. navodi da „svako ima pravo na školovanje pod jednakim uslovima“.

Kada i na koji način planirate omogućiti djeci bošnjačke nacionalnosti od prvog do četvrtog razreda osnovne škole koja ne poznaju ćirilično pismo praćenje nastave i školovanje pod jednakim uslovima kao i djeci koja poznaju ćiriličko pismo?“

U skladu sa članom 80. Poslovnika o radu Vlade Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 123/18) kao i članom 264. Poslovnika Narodne skupštine Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“, br. 66/20) dajemo sljedeći

O D G O V O R

Zakonom o osnovnom vaspitanju i obrazovanju („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 81/22) uređuje se djelatnost osnovnog vaspitanja i obrazovanja kao dio jedinstvenog vaspitno-obrazovnog sistema Republike Srpske. Vaspitno-obrazovni proces u osnovnim školama u Republici Srpskoj ostvaruje se na osnovu nastavnog plana i programa koji predstavlja dokument kojim se određuju i konkretizuju obim, struktura, dubina i redoslijed sadržaja nastavnih predmeta, odnosno područja zastupljenih u nastavnom planu, ishodi programa, te daju sažeta metodičko-didaktička uputstva i preporuke za njihovu obradu.

U školi se koriste udžbenici i ostala nastavna sredstva čiju primjenu odobrava ministar. Udžbenici i ostala nastavna sredstva moraju zadovoljiti standarde kvaliteta koji se odnose na sadržaj, naučne, pedagoške, psihološke, etičke, metodičko- didaktičke, jezičke, estetske i tehničke zahtjeve propisane Pravilnikom o standardima kvaliteta udžbenika za osnovnu školu („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 46/23). Jezičkim standardom definisano je da nastavno sredstvo treba da bude napisano standardnim jezikom, da se poštuju jezičke norme, da je napisano na srpskom književnom jeziku ijekavskog izgovora, ćiriličkim ili latiničkim pismom.

Oblast izdavanja udžbenika za osnovne i srednje škole u Republici Srpskoj uređena je Zakonom o izdavačkoj djelatnosti („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 46/2004) u kome se navodi da školske udžbenike i nastavna sredstva izdaje Javno preduzeće „Zavod za udžbenike i nastavna sredstva“ a. d. Istočno Novo Sarajevo. Školske udžbenike i druga nastavna sredstva koja služe za potrebe nastave vjeronauke u osnovnoj školi i nastave u srednjoj vjerskoj školi i za vjersku pouku izdaje nadležni organ vjerske zajednice.

U pogledu upotrebe udžbenika, udžbenik još uvijek ima najvažniju ulogu i mjesto u nastavi velikog broja nastavnih predmeta u osnovnoj školi kod nas. Kod nas se on još uvijek vidi na svakom ili skoro svakom času kao osnovno sredstvo rada, gdje je nastavnik dominantan tokom neposredne komunikacije kroz frontalni oblik rada. Udžbenik daje jasan okvir u radu i nastavniku i učeniku, jer predstavlja skup materijala koji su predviđeni nastavnim planom i programom i na taj način olakšava rad i daje jasne smjernice. Takođe, udžbenici štede vrijeme nastavniku sa već pripremljenim lekcijama i materijalima. Međutim, udžbenik bi se trebao posmatrati kao jedan od mnogih izvora znanja koje nastavnik koristi u nastavi jer od udžbenika ne treba očekivati da sadrži materijale pogodne za svako posebno odjeljenje nekog razreda niti svaki udžbenik može u potpunosti odgovarati potrebama različitih odjeljenja jednog razreda. Udžbenik treba da posluži kao izvor ideje za nastavnika koje će mu pomoći da on na osnovu toga stvara, tj. prilagodi materijale svakom razredu. Trebao bi da bude podrška istraživačkom učenju gdje se nastava temelji na zajedničkom rješavanju problema i zajedničkom učenju, tokom koje učenici uz pomoć nastavnika rješavaju određene zadatke. Kako je nastava u prvim razredima osnovne škole više interaktivna, a manje frontalna i predavačka, prilikom savladavanja gradiva u nižim razredima osnovne škole očekivana je intenzivnija podrška učeniku od strane nastavnika. Očekivano je i više oslanjanje nastavnika na različite izvore znanja i nastavnih pomagala i sredstava, a ne samo na udžbenike. Pri izboru nastavnih sredstava ne može se zanemariti činjenica da je učenje efikasnije ako se temelji na akciji, a ne samo na slušanju i gledanju.

U osnovnim školama u Republici Srpskoj učenici savladavaju oba pisma: ćirilično i latinično. U trećem razredu, kako je predviđeno nastavnim planom i programom za osnovno vaspitanje i obrazovanje, učenici počinju sa izučavanjem pisma koje nisu učili u drugom razredu. U vremenu globalizacije u kojem je važno razumjeti različite kulture i jezike, neophodno je poznavanje i ćirilice i latinice što predstavlja komparativnu prednost za svakog učenika, a kasnije građanina za njegov lični, ali i profesionalni razvoj.

O opravdanosti da se baš u ovom periodu (razredu) savladavaju oba pisma govore i propisi drugih obrazovnih sistema unutar BiH. Tako primjera radi, u Unsko-sanskom kantonu učenici u prva tri razreda savladavaju oba pisma, s tim da je nastavnim planom i programom definisano da se ćirilično pismo počinje izučavati u trećem razredu. U Posavskom kantonu, nastavnim planom i programom utvrđeno je da se „do kraja četvrtog razreda svi učenici moraju upoznati sa oba službena pisma BiH“, dok se za učenike u Tuzlanskom kantonu savladavanje oba pisma vezuje za treći razred. U Zeničko-dobojskom kantonu osnovne škole moraju osigurati uslove da svi učenici savladaju upotrebu latinice i ćirilice najkasnije do kraja četvrtog razreda. Isti je slučaj i u Bosansko-podrinjskom kantonu. U Kantonu 10 učenici do kraja trećeg razreda osnovnog obrazovanja trebaju naučiti oba službena pisma u BiH.

Pored svega navedenog, podsjećamo i na to da u Republici Srpskoj određeni broj škola izučava i tzv. „nacionalnu grupu predmeta“, te se, na zahtjev škola obezbjeđuju i udžbenici iz pojedinih kantona iz Federacije BiH. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, kao izdavač udžbenika u Republici Srpskoj, sarađuje sa izdavačkim kućama u Federaciji Bosne i Hercegovine i, u skladu sa iskazanim potrebama škola, za nacionalnu grupu predmeta nabavlja udžbenike izdavača iz Federacije, među kojima je, svakako, i udžbenik islamske vjeronauke, koji se izdaje na prijedlog vjerske zajednice. Dakle, ukoliko djeca izučavaju nacionalnu grupu predmeta, Vlada Republike Srpske putem Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva obezbjeđuje udžbenike za nacionalnu grupu predmeta po nastavnom planu i programu za osnovno vaspitanje i obrazovanje kantona po kojem škola izvodi nastavu.

Na osnovu svega navedenog, vaspitno-obrazovni proces u školama Republike Srpske realizuje se na Zakonom propisan način i uz poštovanje svih važećih dokumenata. Udžbenici se obezbjeđuju svoj djeci po utvrđenim kategorijama bez diskriminacije po bilo kojem osnovu.

S poštovanjem,

     MINISTAR

Željka Stojičić

Dostavljeno:

1. Naslovu;

2. U arhivu.