Čubrilović za "Nezavisne": Srpska će koristiti sva legitimna sredstva da bi odbranila svoj položaj

Predsjednik Narodne skupštine Republike Srpske Nedeljko Čubrilović ocijenio je za banjalučke Nezavisne novine da Republika Srpska treba iskoristiti "sva moguća institucionalna, politička i demokratska sredstva, ukoliko se nastavi antidejtonsko i neustavno djelovanje, a posebno pritisci na Republiku Srpsku".

U kolumni za današnje izdanje "Nezavisnih", predsjednik Čubrilović naveo je da Republika Srpska izražava volju i spremnost za korišćenje svih pravnih i političkih sredstava da bi se odbranili legitimni interesi i sačuvao njen identitet, potvrđen Dejtonskim sporazumom.

Cjeloviti tekst kolumne:

Jednostranom odlukom predstavnika muslimanskog i hrvatskog naroda, bez saglasnosti srpskog naroda kao državotvornog, Republika Bosna i Hercegovina je proglašena državom. S obzirom na to da zahtjevi za ostajanjem u Jugoslaviji ili konstituisanjem Republike srpskog naroda BiH nisu prihvaćeni, započet je proces stvaranja Republike Srpske, s ciljem očuvanja državotvornog, nacionalnog i duhovnog identiteta srpskog naroda u BiH. S propašću jugoslovenske države, propao je i projekat BiH kao "Jugoslavije u malom"

Dejtonski mirovni sporazum, sa Ustavom, odgovorio je na dva najveća i najznačajnija zahtjeva: zaustavljanje rata i prihvatanje ustavnog poretka koji omogućava dugoročniju stabilizaciju u BiH. Dvije decenije Dejtonskog sporazuma pokazale su da je njegovo sprovođenje moguće, te da je život naroda u BiH održiv na temeljima i principima tog međunarodnog ugovora.

Dejtonski sporazum, sa 11 aneksa, spada u red najznačajnijih međunarodnih sporazuma s kraja 20. vijeka. On je za Srbe i Republiku Srpsku trajna, pravna i politička kategorija. U međunarodnom pravu je opšteprihvaćen pravni princip prema kojem svi moraju poštovati i sprovoditi međunarodne ugovore, a ne mijenjati ih. Neprihvatljive su promjene koje dovode u pitanje budućnost Dejtona i odnose u BiH. Dejtonski sporazum, sa pravnog i političkog stanovišta, kao međunarodni ugovor, obavezuje sve potpisnice da ga poštuju i dosljedno izvršavaju. Učesnici u pregovorima bili su ravnopravni političko-pravni subjekti koji su, u prisustvu najmoćnijih država svijeta, potpisali međunarodni ugovor.

Reviziju Dejtona, uglavnom, traže ratni lideri, radikalni nacionalisti bošnjačkih političkih partija i neki vjerski predstavnici. I pojedini predstavnici hrvatskog naroda insistiraju na promjenama dejtonskih rješenja. Takođe, zahtjevi za reformama, koji se postavljaju kao uslov za priključenje EU, u stvari, znače prenos nadležnosti sa entiteta na nivo BiH. Time se na neustavan način mijenja Dejtonski sporazum.

Postojanje Republike Srpske bila je potreba za očuvanjem identiteta Srba, kao konstitutivnog naroda, što je u skladu sa međunarodnim pravom i Poveljom UN-a. Republika Srpska stvorena je i zasnovana na domaćem i međunarodnom pravu.

Republika Srspka je, posredstvom Narodne skupštine kao najvišeg predstavničkog, ustavotvornog i zakonodavnog organa, potvrdila posvećenost sprovođenju, poštivanju i očuvanju dejtonskih rješenja.

BiH, kao država, još uvijek se konstituiše. Na sceni su različita tumačenja oblika državnog uređenja i državne vladavine. Posebno se razlikuju tumačenja uzroka, karaktera i posljedica tragičnih ratnih sukoba. BiH se zasniva na principu ravnopravnosti dva entiteta i tri konstitutivna naroda. Ustav je nesumnjivo oktroisani akt, uz jednu specifičnost – nastao je kao plod pregovora, pod okriljem najuticajnijih međunarodnih aktera. Ustav nikada nije zvanično preveden na srpski jezik, tj. jezik koji se koristi u BiH i entitetima. Postojeći Ustav pruža dovoljno mogućnosti da BiH bude funkcionalna, demokratska i moderna država i da, kao takva, uđe u evropske integracije.

Neophodno je očuvati ustavnopravni status BiH, teritorijalni integritet i ravnopravnost entiteta, što podrazumijeva i ravnopravnost konstitutivnih naroda, građana i ostalih. Istovremeno, potrebno je vođenje iskrenog dijaloga između legalnih i legitimnih predstavnika triju naroda i ostalih u BiH.

Imajući u vidu da je BiH održiva samo kao zemlja kompromisa, ustavna reforma je nemoguća bez dogovora svih strana o svim pitanjima. Nezrelost pojedinih političkih faktora se vidi i u tome što i dalje govore o ukidanju entiteta, odnosno Republike Srpske, unitarizaciji države i centralizaciji vlasti. Ovi pokušaji su suprotni civilizacijskim tekovinama i evropskim vrijednostima. Nedostatak unutrašnjeg konsenzusa, zamijenjen je nedemokratskim intervencijama visokog predstavnika međunarodne zajednice u BiH putem tzv. "privremenih odluka" kojima su nametani zakoni i amandmani na ustave entiteta. Nametanje odluka od strane visokog predstavnika je upitno sa stanovišta Aneksa 10 Dejtonskog sporazuma. Prenos nadležnosti je moguće jedino promjenama Ustava, uz saglasnost entiteta.

Poseban izazov u procesu evropskih integracija je usklađivanje unutrašnjeg pravnog sistema sa pravnom tekovinom EU. Aktivnostima vezanim za proces evropskih integracija treba da se bave svi nivoi vlasti u BiH. Ukoliko bude neophodno vršiti ustavne promjene radi pristupanja EU, mora se voditi računa o nadležnostima entiteta.

Republika Srpska izražava volju i spremnost za korišćenje svih pravnih i političkih sredstava da bi se odbranili legitimni interesi i sačuvao njen identitet, potvrđen Dejtonskim sporazumom. Posebno je neprihvatljivo da Ustavni sud BiH, kao i ostali pravosudni organi na nivou BiH, unutrašnjim aktima i grubim kršenjem Ustava, proširuje svoje nadležnosti. Potrebno je utvrditi odnos u pogledu ocjene legaliteta i legitimiteta donošenja i daljnjeg važenja brojnih odluka ustavopravnog karaktera, prvenstveno na štetu srpskog naroda, koje je donio Ustavni sud BiH od 2001, nakon što je isteklo pet godina mandata prvih stranih sudija.

Presude izrečene od strane Haškog tribunala nisu doprinijele pomirenju i utvrđivanju istine o ratnim sukobima u regionu. Haški sud je najčešće procesuirao odgovorne za zločine nad bošnjačkim, rjeđe nad hrvatskim i veoma rijetko odgovorne za zločine nad srpskim narodom. Takođe, podržavamo aktivni rad institucija Republike Srpske na istraživanju i procesuiranju ratnih zločina 1991–1995, kao i traženju nestalih.

Neophodan je postići jedinstven stav i djelovanje predstavnika Republike Srpske u organima i institucijama u BiH.

Poslijeratni razvoj BiH započeo je na osnovu Dejtonskog sporazuma, u čijem provođenju je važnu ulogu imala međunarodna zajednica. Odobrena su značajna sredstva za poslijeratnu obnovu BiH. Ta pomoć je, u većini slučajeva, utrošena za povratak izbjeglih i raseljenih lica, za obnovu saobraćajnica, komunalne infrastrukture, obnovu škola. Obnova i oživljavanje privrede nisu imali očekivani rezultat.

Privatizacija je imala brojna negativna obilježja i izuzetno slab ishod. Mnoga preduzeća su završila u stečaju. Za posljedicu to je imalo visoku stopu nezaposlenosti, koja je porasla na 40 odsto. Skoro 30 odsto stanovništva nalazi se u stanju potrebe za socijalnom zaštitom.

Od dva miliona stanovnika BiH, koji su u ratu protjerani ili raseljeni, povratak je ostvarilo oko milion njih. Oni koji su se vratili i imaju problema sa održivošću povratka.

Istorijski cilj sprovođenja Dejtonskog sporazuma mora da bude izgradnja mira i konsolidacija demokratije u BiH. Njena samoodrživost biće realnost tek kad se ispune uslove za evropske integracije. Promjena dejtonskih rješenja, na putu evropskih integracija, moguća je samo u zajedničkom naporu BiH, entiteta, konstitutivnih naroda i ostalih.

Ukoliko se i dalje nastavi antidejtonsko i neustavno djelovanje, posebno pritisci na Republiku Srpsku, neophodno je da ona, s ciljem zaštite svog teritorijalnog integriteta i očuvanja nacionalnog interesa, preduzme sva moguća institucionalna, politička i demokratska sredstva.

Dvije decenije nakon Dejtonskog sporazuma, jedino uvažavanjem realnosti i svih prava konstitutivnih naroda, BiH i njeni entiteti mogu krenuti u pravcu političke stabilizacije, ekonomskog razvoja i društvenog napretka, što je, u osnovi, i smisao dejtonskih rješenja.